آیا معاینه منظم از سرطان دهانه رحم پیشگیری می‌کند؟

سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان جهان است و با وجود پیشرفت‌های گسترده در تشخیص و درمان همچنان از علل اصلی مرگ‌ومیر در سنین باروری محسوب می‌شود. خوشبختانه این سرطان برخلاف بسیاری از انواع دیگر به صورت قابل پیشگیری و قابل درمان در مراحل اولیه شناخته می‌شود. کلید اصلی این پیشگیری در انجام معاینات منظم و غربالگری دوره‌ای است که امکان شناسایی تغییرات سلولی پیش‌سرطانی را پیش از تبدیل به سرطان مهاجم فراهم می‌کند.
معاینات منظم زنان نقش بنیادینی در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و کاهش شدت سرطان دهانه رحم دارند. دهانه رحم یکی از اندام‌هایی است که تغییرات سلولی در آن به‌صورت تدریجی اتفاق می‌افتد یعنی سلول‌های طبیعی ابتدا به سلول‌های غیرطبیعی و سپس به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند. این تغییرات معمولاً بدون علامت هستند و تنها از طریق معاینه و آزمایش‌های دوره‌ای قابل شناسایی‌اند.

تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی: معاینات دوره‌ای به‌ویژه آزمایش پاپ اسمیر (Pap smear) و تست HPV قادرند سلول‌های پیش‌سرطانی را مدت‌ها پیش از سرطانی شدن شناسایی کنند. در این مرحله درمان بسیار ساده‌تر است و معمولاً با مداخلات جزئی انجام می‌شود به‌طوری‌که از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌گردد.
پیشگیری از ابتلا به سرطان فعال: با ادامه معاینات منظم سلول‌های مشکوک از طریق کولپوسکوپی و بیوپسی بررسی می‌شوند. در صورت تأیید عارضه پزشک می‌تواند پیش از آنکه بیماری گسترش یابد نواحی آسیب‌دیده را درمان کند. به این ترتیب معاینه منظم عملاً مانند یک سپر حفاظتی برای سلامت رحم عمل می‌کند.
کاهش نرخ مرگ‌ومیر و حفظ توان باروری: آمارهای جهانی نشان می‌دهد زنانی که غربالگری منظم انجام می‌دهند تا ۹۰٪ کمتر از سایرین در معرض خطر مراحل پیشرفته سرطان دهانه رحم قرار دارند. درمان زودهنگام علاوه بر نجات جان بیمار باعث حفظ باروری و جلوگیری از جراحی‌های تهاجمی مانند هیسترکتومی (برداشت رحم) می‌شود.
کنترل عوامل خطر و بیماری‌های زمینه‌ای: در جریان معاینات دوره‌ای، پزشک وضعیت هورمونی، عفونت‌های تناسلی و اثرات ویروس HPV را نیز بررسی می‌کند. این نظارت مستمر کمک می‌کند عوامل خطر پیش از آسیب جدی شناسایی و کنترل شوند.
آموزش و افزایش آگاهی سلامت: یکی از آثار غیرمستقیم اما بسیار مهم معاینات منظم، افزایش آگاهی زنان از سلامت خود است. پزشکان در هر ویزیت نکات مربوط به رعایت بهداشت جنسی، روش‌های پیشگیری از HPV و شیوه‌های واکسیناسیون را آموزش می‌دهند. این آموزش‌ها در بلندمدت منجر به کاهش کلی شیوع بیماری در جامعه می‌شود.

تشخیص زودهنگام در سرطان دهانه رحم نقطه‌ی کلیدی میان سلامت کامل و درمان دشوار است. تغییرات سلولی در دهانه رحم معمولاً به‌آهستگی و بدون علامت پیش می‌روند بنابراین تنها راه شناسایی آن‌ها پیش از تبدیل به سرطان فعال انجام غربالگری منظم است. با استفاده از آزمایش‌هایی مانند پاپ اسمیر و تست HPV می‌توان سلول‌های غیرطبیعی را در مراحل اولیه تشخیص داد و با درمان ساده از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
تشخیص زودهنگام پیامدهای قابل‌توجهی دارد:
امکان درمان کامل با روش‌های غیرتهاجمی و حفظ باروری.
کاهش شدید نرخ مرگ‌ومیر زنان در گروه‌های سنی بارور.
کاهش هزینه‌های درمانی و فشار روانی بر بیمار و خانواده.
افزایش کیفیت زندگی و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط.

معاینات منظم زنان مجموعه‌ای از بررسی‌های پزشکی و آزمایش‌هایی است که به منظور حفظ سلامت دستگاه تناسلی، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و پیشگیری از سرطان دهانه رحم انجام می‌گیرد. این بررسی‌ها به‌صورت دوره‌ای توسط متخصص زنان انجام می‌شود و بسته به سن و سابقه خانوادگی و وضعیت عمومی بدن ممکن است شامل چند روش مختلف باشد:
معاینه فیزیکی: بررسی رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم برای تشخیص زودهنگام التهاب یا توده.
پاپ اسمیر: نمونه‌گیری سلولی جهت شناسایی سلول‌های غیرطبیعی قبل از سرطانی شدن.
تست HPV: تشخیص نوع‌های پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی و تعیین خطر فردی.
کولپوسکوپی و بیوپسی: بررسی دقیق نواحی مشکوک دهانه رحم و نمونه‌گیری برای تأیید سلولی.
سونوگرافی رحم و تخمدان: ارزیابی فیبروم، کیست و تغییرات ساختاری اندام‌های تناسلی.
بررسی عفونت‌ها: آزمایش ترشحات واژن برای تشخیص و درمان عفونت‌های قارچی یا باکتریایی.
معاینه پستان: بررسی وجود توده یا تغییرات غیرعادی و ارجاع برای ماموگرافی در صورت نیاز.
مشاوره سلامت جنسی و باروری: تحلیل چرخه قاعدگی، وضعیت هورمون‌ها و آموزش پیشگیری از بارداری و بیماری‌های جنسی
در کنار معاینات دوره‌ای و مراقبت از دهانه رحم برخی بانوان برای اصلاح شکل و سلامت ناحیه تناسلی از لابیاپلاستی در یزد بهره می‌گیرند. این جراحی ظریف که در مراکز تخصصی زنان با فناوری‌های مدرن و لیزری انجام می‌شود علاوه بر بهبود زیبایی ظاهری به کاهش اصطکاک، التهاب و احتمال عفونت‌های مکرر کمک می‌کند.

عفونت HPV: عامل اصلی و قابل پیشگیری؛ بیش از ۹۰٪ موارد با نوع‌های پرخطر این ویروس مرتبط‌اند.
شروع زودهنگام روابط جنسی: تماس زودهنگام موجب آسیب سلولی و افزایش خطر آلودگی HPV می‌شود.
داشتن شرکای جنسی متعدد: خطر انتقال انواع مختلف ویروس را چندبرابر می‌کند.
سیگار کشیدن: دخانیات با تضعیف ایمنی، رشد سلول‌های غیرطبیعی را تسهیل می‌کنند.
ضعف سیستم ایمنی: در بیماران HIV مثبت یا مصرف‌کنندگان داروهای تضعیف‌کننده ایمنی احتمال پیش‌سرطانی شدن سلول‌ها بیشتر است.
زایمان‌های متعدد: تغییرات مکرر هورمونی و فیزیکی در دهانه رحم خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
عدم انجام معاینات منظم: باعث از دست رفتن فرصت تشخیص زودهنگام و پیشگیری می‌شود.
تغذیه و سبک زندگی ناسالم: کمبود ویتامین‌ها، استرس و کم‌تحرکی مقاومت سلولی را کاهش می‌دهند.

نادیده گرفتن معاینات دوره‌ای زنان نه‌تنها به معنای چشم‌پوشی از مراقبت‌های پیشگیرانه است بلکه می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های جدی از جمله سرطان دهانه رحم شود. این سرطان معمولاً طی سال‌ها به‌تدریج ایجاد می‌شود و در مراحل اولیه کاملاً بی‌علامت است؛ بنابراین وقتی معاینات انجام نمی‌شوند فرصت طلایی تشخیص زودهنگام از بین می‌رود. مهم‌ترین پیامدهای بی‌توجهی به غربالگری و معاینه منظم عبارتند از:
تشخیص دیرهنگام سرطان: بدون غربالگری، تغییرات پیش‌سرطانی دیر شناسایی می‌شوند و درمان دشوارتر می‌شود.
درمان‌های تهاجمی و پرهزینه: در مراحل پیشرفته نیاز به جراحی و شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی است.
از دست دادن باروری: در صورت گسترش سرطان ممکن است رحم به طور کامل برداشته شود.
افزایش مرگ‌ومیر: زنان بدون معاینات منظم در معرض چند برابر خطر مرگ ناشی از سرطان دهانه رحم‌اند.
فشار روانی و مالی: درمان‌های سخت و اضطراب و هزینه بالا برای فرد و خانواده ایجاد می‌کند.
ماندگاری عفونت‌های مزمن: عفونت‌های واژنی و HPV بدون پیگیری ممکن است مزمن و سرطانی شوند.
برای جلوگیری از عوارض زخم‌های مزمن و کاهش خطر پیشرفت سلول‌های غیرطبیعی استفاده از درمان لیزر زخم دهانه رحم یزد یکی از مؤثرترین و سریع‌ترین روش‌های مراقبتی محسوب می‌شود.

سرطان دهانه رحم از معدود سرطان‌هایی است که می‌توان با رعایت اصول مراقبتی و انجام معاینات منظم، تقریباً به طور کامل از آن پیشگیری کرد. تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی از طریق آزمایش‌هایی مانند پاپ اسمیر و تست HPV این امکان را می‌دهد که بیماری در مراحل اولیه شناسایی و با درمان‌های ساده و غیرتهاجمی مهار شود پیش از آنکه زندگی و باروری زنان را تهدید کند.
نکته کلیدی در پیشگیری، پیوستگی در غربالگری و معاینه‌های دوره‌ای است؛ چراکه بسیاری از این تغییرات بدون علامت بوده و تنها با بررسی تخصصی قابل تشخیص‌اند. بی‌توجهی به این معاینات نه‌تنها خطر ابتلا به مراحل پیشرفته سرطان را افزایش می‌دهد بلکه موجب تحمیل بار مالی و روحی و جسمی سنگینی بر فرد و خانواده می‌شود.
در کلینیک دکتر مریم صادقیان رویکرد اصلی بر پایه پیشگیری و تشخیص زودهنگام و مراقبت مستمر سلامت زنان بنا شده است. هدف این مرکز صرفاً درمان بیماری نیست بلکه فراهم کردن بستری امن برای حفظ سلامت رحم و پیشگیری از سرطان دهانه رحم از طریق معاینات منظم و غربالگری دقیق و مشاوره تخصصی شخصی‌سازی‌شده است. برای دریافت مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 03536269265 اقدام نمایید.

منابع
health.ucdavis.edu
ocwomenscare.com
phelpshealth.org