چه علائمی نشان‌دهنده پریود نامنظم هستند؟

اگر طول چرخه قاعدگی شما گاهی ۲۸ روز است و ماه بعد ۳۸ روز، یا چند ماه پشت‌ سر‌هم پریود نمی‌شوید با «پریود نامنظم» روبه‌رو هستید. چرخه طبیعی معمولاً بین ۲۱ تا ۳۵ روز است و خون‌ریزی تا ۷ روز ادامه دارد. خون‌ریزی‌های طولانی‌تر، خیلی شدید، فاصله‌های کمتر از ۲۱ یا بیشتر از ۳۵ روز، یا تفاوت بیش از ۷ تا ۹ روز بین طول چرخه‌ها غیرطبیعی حساب می‌شود. اگر هر ساعت یک نوار بهداشتی یا تامپون خیس می‌شود یا بیش از ۲ تا ۳ ساعت پشت‌سرهم همین‌طور است باید ارزیابی فوری پزشکی انجام شود. دلایل شایع اختلالات قاعدگی در زنان شامل موارد زیر است:

اختلال در تخمک‌گذاری

شایع‌ترین دلیل نامنظمی است. در نوجوانی ابتدای قاعدگی و حوالی یائسگی طبیعی‌تر است. همچنین در بیماری‌هایی مثل تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و اختلالات تیروئید دیده می‌شود.

مشکلات ساختاری رحم

فیبروم، پولیپ و آدنومیوز می‌توانند خون‌ریزی را نامنظم یا شدید کنند. سازمان FIGO علت‌های AUB را به دو گروه ساختاری و غیرساختاری با چارچوب PALM-COEIN دسته‌بندی می‌کند که به پزشک برای تشخیص هدفمند کمک می‌کند.

پرولاکتین بالا

هایپرپرولاکتینمی به‌وسیله مصرف بعضی داروها، تومورهای هیپوفیز یا علل دیگر ایجاد می‌شود و باعث قطع یا نامنظمی پریود می‌گردد. درمان استاندارد معمولاً با آگونیست‌های دوپامین است.

آمنوره هیپوتالامیک عملکردی

استرس شدید، کاهش وزن، محدودیت انرژی دریافتی، یا تمرین‌های ورزشی سنگین می‌تواند محور هورمونی را موقتاً خاموش کند و قاعدگی را به‌هم بزند. درمان بر پایه اصلاح سبک‌زندگی و بازگرداندن تعادل انرژی است.

بارداری و عوارض آن

بارداری، سقط یا بارداری خارج‌ رحمی می‌تواند خون‌ریزی بین‌قاعدگی یا تأخیر ایجاد کند و باید سریع بررسی شود.

گرفتن شرح حال و ثبت سیکل قاعدگی

پزشک از بیمار درباره طول چرخه‌ها و شدت خون‌ریزی و وجود لخته یا درد شدید، سابقه خانوادگی مشکلات هورمونی و مصرف دارو سؤال می‌کند. ثبت دقیق تاریخ شروع و پایان پریودها (در تقویم یا اپلیکیشن) کمک زیادی به تشخیص می‌کند.

معاینه فیزیکی و لگنی

معاینه لگنی برای بررسی شکل و اندازه رحم و تخمدان‌ها و وجود توده یا حساسیت انجام می‌شود.

آزمایش‌های خون

تست بارداری برای رد حاملگی
CBC (شمارش کامل خون) جهت بررسی کم‌خونی ناشی از خون‌ریزی‌های سنگین
هورمون‌های تیروئید (TSH, T4) برای تشخیص کم‌کاری یا پرکاری تیروئید
پرولاکتین در صورت شک به هایپرپرولاکتینمی
هورمون‌های تخمدان( LH, FSH استرادیول، تستوسترون) در صورت شک به PCOS یا یائسگی زودرس

تصویربرداری

سونوگرافی ترانس ‌واژینال یا شکمی برای بررسی فیبروم و پولیپ و کیست تخمدان
سونوهیستروگرافی یا هیستروسکوپی در موارد خون‌ریزی‌های غیرقابل توضیح برای دیدن داخل رحم با وضوح بیشتر
اگر شما نیز با مشکلات پریود نامنظم مواجه هستید و نیاز به بررسی دقیق‌تر وضعیت خود دارید، انجام سونوگرافی می‌تواند نقش مهمی در تشخیص دقیق‌تر مشکلات داشته باشد. برای دریافت خدمات سونوگرافی حرفه‌ای و دقیق، می‌توانید به بهترین مرکز سونوگرافی در یزد مراجعه کرده و از مشاوره‌های تخصصی و تجهیزات پیشرفته آن بهره‌مند شوید.

نمونه‌برداری از آندومتر

برای زنان بالای ۴۵ سال با خون‌ریزی نامنظم یا در سنین پایین‌تر در صورت وجود ریسک بالا (چاقی، PCOS، مصرف استروژن بدون پروژسترون یا خون‌ریزی‌های مکرر) انجام می‌شود تا سرطان یا هیپرپلازی آندومتر رد شود.

سایر تست‌ها در شرایط خاص

بررسی اختلالات انعقادی به‌ویژه در نوجوانانی که از ابتدای قاعدگی خون‌ریزی شدید داشته‌اند
MRI لگن در موارد پیچیده یا ضایعات رحمی بزرگ

تغییر سبک زندگی

مدیریت استرس با یوگا و مدیتیشن یا تکنیک‌های آرام‌سازی
تغذیه متعادل با مصرف کافی پروتئین و ویتامین‌ها و مواد معدنی
کنترل وزن و کاهش وزن در زنان مبتلا به PCOS می‌تواند نظم قاعدگی را برگرداند
خواب کافی برای حفظ تعادل هورمونی

درمان‌های دارویی

قرص‌های ترکیبی ضدبارداری برای تنظیم چرخه و کاهش خون‌ریزی
پروژستین‌ها برای ایجاد سیکل منظم در زنانی که تخمک‌گذاری ندارند
قرص‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن برای کاهش خون‌ریزی و درد
ترانگزامیک اسید در زمان خون‌ریزی برای کاهش شدت آن
متفورمین در زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک (برای بهبود مقاومت به انسولین و کمک به نظم پریود)
لتروزول یا کلومیفن برای تحریک تخمک‌گذاری در زنانی که قصد بارداری دارند

درمان علت‌های زمینه‌ای

درمان کم‌کاری یا پرکاری تیروئید با داروهای مناسب
هایپرپرولاکتینمی با داروهای آگونیست دوپامین مثل بروموکریپتین
PCOS با دارو، تغییر سبک زندگی یا درمان ناباروری
اختلالات انعقادی با داروهای تخصصی هماتولوژی

درمان‌های داخل رحمی و جراحی

IUD حاوی لوونورجسترل (LNG-IUS)؛ یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل خون‌ریزی شدید
هیستروسکوپی برای برداشت پولیپ یا فیبروم کوچک
میومکتومی یا آمبولیزاسیون شریان رحمی برای فیبروم‌های بزرگ
ابلیشن آندومتر یا هیسترکتومی در موارد شدید و مقاوم زمانی که بارداری دیگر مدنظر نیست.

درمان‌های مکمل و حمایتی

مصرف مکمل آهن در صورت کم‌خونی
استفاده از مکمل‌های ویتامین D و B در برخی موارد برای بهبود تعادل هورمونی
مشاوره روانشناسی در صورت استرس و اضطراب مزمن

خون‌ریزی خیلی شدید یا طولانی: اگر هر ساعت یک نوار بهداشتی یا تامپون خیس می‌شود یا خون‌ریزی بیش از ۷ روز ادامه دارد نیاز به بررسی فوری است.
فاصله‌های طولانی یا قطع پریود: اگر پریودتان برای ۳ تا ۶ ماه قطع شده و باردار نیستید یا فاصله چرخه‌ها خیلی طولانی (بیش از ۳۵ روز) یا خیلی کوتاه (کمتر از ۲۱ روز) شده است.
خون‌ریزی بین پریودها یا بعد از رابطه جنسی: این نوع خون‌ریزی می‌تواند علامت مشکلات رحمی مثل پولیپ و فیبروم یا حتی تغییرات پیش‌سرطانی باشد.
خون‌ریزی بعد از یائسگی: هر گونه خون‌ریزی بعد از قطع کامل پریود باید جدی گرفته شود و سریع بررسی شود.
علائم کم‌خونی: اگر همراه با اختلالات قاعدگی، دچار سرگیجه، ضعف، تنگی نفس، رنگ‌پریدگی یا خستگی غیرمعمول می‌شوید احتمال کم‌خونی وجود دارد.
وجود علائم هورمونی یا بیماری زمینه‌ای: نشانه‌هایی مثل ریزش مو، پرمویی، تغییرات وزن ناگهانی و ترشح غیرطبیعی از سینه یا علائم تیروئید (تپش قلب و لرزش دست و خستگی شدید) نیاز به بررسی دارد.

حفظ وزن سالم: اضافه‌وزن یا کمبود وزن می‌تواند تعادل هورمونی را بر هم بزند. داشتن وزن متعادل به منظم شدن تخمک‌گذاری کمک می‌کند.
مدیریت استرس: استرس شدید می‌تواند باعث آمنوره هیپوتالامیک (قطع قاعدگی ناشی از استرس) شود. استفاده از روش‌هایی مثل یوگا و مدیتیشن و تنفس عمیق مؤثر است.
ورزش منظم اما متعادل: فعالیت بدنی سبک تا متوسط به نظم قاعدگی کمک می‌کند. تمرین بیش از حد و بدون استراحت کافی ممکن است چرخه را مختل کند.
تغذیه متعادل: مصرف پروتئین کافی، میوه، سبزیجات و پرهیز از رژیم‌های خیلی محدودکننده ضروری است. کمبود ویتامین D و آهن می‌تواند علائم را بدتر کند.
خواب کافی و منظم: کم‌خوابی یا بی‌نظمی در خواب باعث تغییرات هورمونی و بر هم خوردن چرخه قاعدگی می‌شود.
خودداری از مصرف بی‌رویه داروها: مصرف طولانی‌مدت یا خودسرانه داروهای هورمونی و رقیق‌کننده خون یا برخی داروهای اعصاب می‌تواند بر پریود اثر بگذارد.
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل: این عوامل بر هورمون‌ها و جریان خون رحم تأثیر منفی می‌گذارند و چرخه را بی‌نظم می‌کنند.
چکاپ منظم: بررسی سلامت تیروئید و تخمدان‌ها و رحم به‌صورت دوره‌ای می‌تواند از پیشرفت مشکلات جلوگیری کند.

پریود نامنظم یک نشانه است و می‌تواند از عوامل ساده‌ای مثل استرس یا تغییر سبک زندگی تا بیماری‌های جدی مانند اختلالات هورمونی و مشکلات رحمی یا PCOS ناشی شود. برای تشخیص پزشک از شرح حال و معاینه و آزمایش خون و سونوگرافی و در صورت نیاز نمونه‌برداری استفاده می‌کند. درمان هم متناسب با علت زمینه‌ای است و از تغییر سبک زندگی و داروهای تنظیم‌کننده هورمون تا جراحی در موارد شدید متغیر خواهد بود. در کنار درمان رعایت نکاتی مثل تغذیه سالم، خواب کافی، ورزش متعادل و مدیریت استرس می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و کنترل این مشکل داشته باشد. مهم‌تر از همه اینکه در صورت خون‌ریزی شدید و قطع طولانی پریود یا علائم هشداردهنده دیگر باید سریع به پزشک مراجعه کرد.
در کلینیک دکتر مریم صادقیان با بهره‌گیری از تجربه تخصصی و امکانات تصویربرداری و درمانی پیشرفته ارزیابی دقیق وضعیت هورمونی و رحمی انجام می‌شود و بهترین روش درمان متناسب با شرایط هر فرد پیشنهاد می‌گردد. برای دریافت مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 03536269265 اقدام نمایید.

منابع
my.clevelandclinic.org
www.nhs.uk
www.healthdirect.gov.au