آیا زخم دهانه رحم باعث ناباروری می‌شود؟

زخم دهانه رحم یا سرویسیت مزمن یکی از مشکلات شایع زنان است که معمولاً با التهاب تغییرات بافتی و گاهی عفونت همراه می‌شود. این بیماری ممکن است در ابتدا فقط علائم خفیف مثل ترشحات یا لکه‌بینی داشته باشد. دهانه رحم نقش کلیدی در عبور اسپرم به سمت رحم و لوله‌های فالوپ دارد. در حالت طبیعی مخاط دهانه رحم در زمان تخمک‌گذاری رقیق و شفاف می‌شود تا حرکت اسپرم تسهیل گردد. زخم، التهاب یا عفونت در این ناحیه می‌تواند این عملکردها را مختل کند:
اختلال در حرکت اسپرم: زخم و التهاب دهانه رحم می‌تواند ترشحات را غلیظ یا pH آن را تغییر دهد. این امر حرکت اسپرم را در مسیر رسیدن به رحم و لوله‌های فالوپ دشوار می‌کند.
تغییر در مخاط سرویکس: دهانه رحم در حالت سالم مخاط شفافی تولید می‌کند که به عبور اسپرم کمک می‌کند. در اثر زخم ممکن است این مخاط کاهش یافته غلیظ شود یا با عوامل التهابی پر شود و مانع عبور اسپرم گردد.
افزایش خطر عفونت‌های تناسلی: زخم باز، محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها و ویروس‌ها فراهم می‌کند. عفونت‌هایی مانند کلامیدیا یا HPV می‌توانند علاوه بر آسیب دهانه رحم و سلامت رحم و لوله‌ها را تهدید کنند.
تغییر در اسیدیته (pH) محیط: نسبت اسید و قلیایی در محیط دهانه رحم در باروری نقش حیاتی دارد. التهاب ناشی از زخم می‌تواند آن را به سمت اسیدی‌تر شدن تغییر دهد که برای اسپرم مضر است.
ایجاد بافت اسکار و تنگی دهانه رحم: در موارد طولانی‌مدت و درمان‌نشده روند ترمیم زخم ممکن است باعث اسکار (Fibrosis) و تنگی دهانه رحم شود که عبور اسپرم یا حتی انجام لقاح مصنوعی را دشوار می‌کند.
تحریک پاسخ ایمنی غیرطبیعی: وجود زخم می‌تواند باعث جذب سلول‌های ایمنی و ترشح سایتوکاین‌ها شود که محیط رحم و دهانه‌ رحم را برای اسپرم و جنین کمتر پذیرنده کند.
اثر غیرمستقیم بر تخمک‌گذاری: عفونت‌های مزمن ناشی از زخم گاهی منجر به التهاب لگنی (PID) می‌شوند که می‌تواند عملکرد تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی را مختل کند.

عفونت‌های مزمن

برخی عفونت‌های مقاربتی و غیرمقاربتی مثل کلامیدیا، سوزاک (گونوره) و تریکوموناس از مهم‌ترین عوامل ایجاد التهاب طولانی‌مدت در دهانه رحم هستند. این عفونت‌ها معمولاً با ترشحات غیرطبیعی، بوی نامطبوع، خونریزی بعد از رابطه یا احساس درد در پایین شکم همراه می‌شوند. اگر درمان به‌موقع انجام نشود بافت دهانه رحم تخریب شده و به‌صورت زخم یا فرسایش ظاهر می‌گردد.

تروما یا آسیب مکانیکی

هرگونه فشار یا ضربه فیزیکی به دهانه رحم می‌تواند باعث آسیب به پوشش داخلی آن شود. زایمان‌های سخت یا طولانی، استفاده از ابزارهای داخل رحم (مثل IUD یا برخی ابزارهای معاینه) و روابط جنسی خشن یا طولانی از عوامل رایج این نوع آسیب‌ها هستند. تروما باعث ترک‌ها یا خراش‌های کوچک می‌شود که در صورت عدم ترمیم به زخم مزمن تبدیل می‌شوند.

واکنش به مواد شیمیایی

استفاده بی‌رویه یا ناآگاهانه از اسپری‌ها، کرم‌ها یا محلول‌های شست‌وشوی واژینال که حاوی مواد شیمیایی تحریک‌کننده هستند می‌تواند موجب التهاب و حساسیت شدید در دهانه رحم شود. تداوم این تحریک شیمیایی باعث آسیب به سلول‌های سالم و ایجاد فرسایش بافتی می‌گردد.

تغییرات هورمونی

هورمون‌های استروژن و پروژسترون نقش مهمی در حفظ سلامت بافت دهانه رحم دارند. کمبود این هورمون‌ها مانند دوران یائسگی یا بعد از زایمان و حتی نوسانات شدید آن‌ها در چرخه قاعدگی یا هنگام مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضدبارداری می‌تواند باعث نازک شدن و کاهش مقاومت بافت شود. این وضعیت دهانه رحم را در برابر عوامل عفونی و مکانیکی آسیب‌پذیرتر می‌سازد.

علائم هشداردهنده زخم دهانه رحم که می‌توانند نشان دهند مشکل جدی‌تر شده یا حتی بر باروری اثر بگذارد عبارت‌اند از:
ترشحات غیرطبیعی: ترشحات چرکی و بدبو یا تغییر رنگ یافته معمولاً نشان‌دهندهٔ عفونت فعال هستند که می‌تواند محیط دهانه رحم را برای عبور اسپرم نامناسب کند و شانس بارداری را کاهش دهد.
رنگ زرد یا سبز همراه با بوی نامطبوع: این حالت غالباً به عفونت باکتریایی یا انگلی اشاره دارد که در صورت مزمن شدن ریسک آسیب به سیستم باروری را بالا می‌برد.
خونریزی یا درد پس از رابطه جنسی: التهاب و آسیب بافت دهانه رحم حساسیت شدید ایجاد می‌کند و این علامت ممکن است خبر از آسیب‌های عمیق یا تغییرات پیش‌سرطانی بدهد.
لکه‌بینی بین دو پریود: خونریزی خفیف خارج از سیکل قاعدگی می‌تواند ناشی از التهاب مزمن سرویکس باشد و استمرار آن نیازمند بررسی تخصصی است.
درد لگنی مزمن: احساس فشار یا درد مداوم در ناحیهٔ پایین شکم احتمال گسترش التهاب به رحم و لوله‌های فالوپ را مطرح می‌کند و در صورت بی‌توجهی ممکن است به بیماری التهاب لگن (PID) منجر شود.
نشانه‌های عمومی عفونت: تب خفیف و خستگی و تحریک مکرر ناحیه تناسلی نشانه انتشار عفونت در بدن است و نیاز فوری به درمان دارویی دارد.
مشکلات طولانی‌مدت در باروری: عدم بارداری پس از ۱۲ ماه نزدیکی منظم می‌تواند نتیجهٔ اختلال عملکرد سرویکس یا آسیب به لوله‌ها باشد و همراهی این مشکل با سایر علائم زنگ خطر جدی محسوب می‌شود.
شناخت این علائم و مراجعه سریع به متخصص زنان نه‌تنها مانع پیشرفت زخم دهانه‌ رحم و آسیب به باروری می‌شود بلکه فرصتی است برای بررسی کامل سلامت ناحیهٔ تناسلی. بسیاری از بانوان در جریان همین معاینات مشکلات دیگری مانند تغییر شکل یا بزرگی لابیاها را نیز مطرح می‌کنند که می‌تواند باعث ناراحتی فیزیکی یا کاهش اعتمادبه‌نفس شود. در چنین مواردی انجام لابیاپلاستی در یزد با روش‌های مدرن و کم‌عارضه علاوه بر بهبود زیبایی ناحیه احساس راحتی و کیفیت زندگی فرد را افزایش می‌دهد.

معاینه با اسپکولوم: پزشک با باز کردن واژن به کمک اسپکولوم دهانه رحم را مستقیم مشاهده کرده و علائم قرمزی، التهاب یا زخم را تشخیص می‌دهد.
پاپ اسمیر (Pap Smear): نمونه سلول‌های دهانه رحم با برس مخصوص گرفته می‌شود تا تغییرات غیرطبیعی، التهاب یا عفونت‌های احتمالی بررسی شوند.
کولپوسکوپی (Colposcopy): با دستگاه بزرگ‌نمایی و نور مخصوص سطح دهانه رحم با جزئیات دیده می‌شود و ضایعات کوچک یا مشکوک شناسایی می‌گردند.
بیوپسی دهانه رحم: نمونه کوچکی از بافت آسیب‌دیده برداشته و در آزمایشگاه بررسی می‌شود تا علت زخم یا تغییرات پیش‌ سرطانی مشخص گردد.
آزمایش‌های میکروبی و ویروسی: از ترشحات دهانه رحم نمونه‌گیری شده و وجود عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی مثل HPV و کلامیدیا ارزیابی می‌شود.

معاینه منظم زنان: انجام چکاپ‌های دوره‌ای (مثل پاپ اسمیر) باعث تشخیص سریع زخم و جلوگیری از پیشرفت آن می‌شود.
درمان به‌موقع عفونت‌ها: هر نوع عفونت تناسلی باکتریایی، ویروسی یا قارچی باید بلافاصله تحت درمان مناسب قرار گیرد.
رعایت بهداشت جنسی: استفاده از محافظت هنگام رابطه، اجتناب از شرکای جنسی متعدد و حفظ سلامت واژن مانع ایجاد زخم می‌شود.
پرهیز از درمان‌های خودسرانه: استفاده از دارو یا محلول‌های شستشو بدون مشورت پزشک می‌تواند التهاب و آسیب را تشدید کند.
کنترل هورمون‌ها و بیماری‌های زمینه‌ای: بررسی و درمان مشکلات هورمونی (مثل کمبود استروژن) و بیماری‌هایی که بر مخاط رحم اثر می‌گذارند.
سبک زندگی سالم: تغذیه متعادل، ترک سیگار، کاهش استرس و ورزش منظم سیستم ایمنی را تقویت کرده و روند ترمیم بافت را بهبود می‌دهد.

زخم دهانه رحم هرچند در مراحل اولیه ممکن است تنها با علائم خفیفی همراه باشد اما در صورت بی‌توجهی یا درمان‌نشدن می‌تواند به یکی از عوامل مهم اختلال در باروری زنان تبدیل شود. این مشکل با ایجاد التهاب، تغییر در کیفیت و ترکیب مخاط سرویکس، تغییر pH خطر عفونت‌های مزمن و ایجاد بافت اسکار عبور اسپرم را دشوار کرده و حتی سلامت رحم و لوله‌های فالوپ را تهدید می‌کند. تشخیص زودهنگام از طریق معاینات دوره‌ای، درمان به‌موقع عفونت‌ها و رعایت بهداشت جنسی کلید پیشگیری از پیامدهای جدی این بیماری است.
زخم دهانه‌ رحم اگر جدی گرفته نشود می‌تواند در سکوت کامل مسیر باروری را دچار مشکل کند. تجربه دکتر مریم صادقیان متخصص زنان و زایمان در یزد نشان می‌دهد که تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع نه‌تنها مانع پیشرفت بیماری می‌شود بلکه شانس بارداری سالم را به‌طور چشمگیری حفظ می‌کند.
ایشان همواره توصیه می‌کنند که بانوان حتی بدون علائم هشداردهنده معاینهٔ دوره‌ای و آزمایش پاپ اسمیر را فراموش نکنند. پیشگیری از طریق چکاپ‌های منظم بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان عوارض پیشرفته زخم است. برای دریافت مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 03536269265 اقدام نمایید.


منابع
dranshumala.com
www.cancerresearchuk.org
www.obermair.info